صفحه [1]	صفحه [2]	صفحه [3]
صفحه [4]	صفحه [5]	صفحه [6]

مطالعه نسخه متنی صفحات

 دریافت همه تصاویر

[5/2] .. "نظم | آنچه همه دوست دارند ولی ..."
نویسنده: #استاد_دکتر_مرتضی_آقا_تهرانی

» برکات نظم | 4. استفاده از فرصت ها:
نظم در امور باعث استفاده از فرصت ها می شود و به همین جهت، مورد تأکید روایات اهل بیت قرار گرفته است. آقا امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرموده است:«به استفاده از عمرت مبادرت کن! قبل از این که به غصه تبدل شود، این چنین نیست که هر طالبی به مراد خود برسد و یا هر غائبی بازگردد.»
این بیان امام اشاره ای صریح است به این که اگر عمر را از دست دادی، حتی اگر تلاش کنی که آن را بازیابی، این فرصت های از دست رفته باز نخواهد گشت.
امام رضا از امیرالمؤمنین نقل می فرمایند که حضرت فرمود:«الفرصة خلسة» اگر به کتب لغت مراجعه کنیم می بینیم که در کلمه "خلسة" هم معنای سرعت نهفته است و هم معنای خدعه؛ یعنی این فرصت ها به گونه ای است که با سرعت و یا با نوعی نیرنگ در حال گذر است، بدون این که ما متوجه گذر آن ها شویم.
در نهج البلاغه از مولی امیرالمؤمنین نقل شده است که فرمود:« پس به سوی عمل بشتابید، و از مرگ ناگهانی بترسید، زیرا امیدی به بازگشت عمر نیست به نحوی که به بازگشت روزی امید هست ... و آن چه از عمر شما در دیروز گذشته، امروز امید به بازگشت آن نیست.»
پس با نظم و برنامه ریزی باید سعی کنیم از فرصت عمر استفاده کنیم. در این جا بیانِ استاد شهید مطهری قابل توجّه است که درباره فرصت یابی فرمود:« استفاده از فرصت یکی از انواع شکرگزاری از نعمت ها و موهبت های الهی است، همان طور که از دست دادن آن یک نوع کفران نعمت است.»
برای بهره برداری بهینه از زمان نیز استاد مطهری فرموده است:« ظرف زمان یعنی وقت، مانند ظرف مکان است، کارهایی که در زمان انجام می دهند مانند اشیائی است که در صندوق یا جعبه ای قرار می دهند، برخی از مردم بدون دقّت و بدون نقشه، کارهای خود را آغاز می کنند؛ یک روز از صبح تا شام تلاش می کنند، آخر روز می بینند فقط دو سه کار در این مدّت انجام داده اند، نتوانسته اند در این ظرف زمانی، بیش از این کاری انجام دهند. پس نظم و انضباط و نقشه از شرایط بهره برداری از وقت و زمان است.»
آیت الله قدیری نقل می کند:« از جمله خاطراتی که از حضرت امام راحل دارم، سفارش ایشان بود در منظم بودن و تقسیم وقت و هر کاری را در وقت مقرّر انجام دادن. امام می فرمودند: وقتی اوقات شما برکت پیدا می کند که منظّم باشید. این مطلب را دقیقاً در مورد خود ایشان می دیدیم؛ در وقت مطالعه کسی با ایشان نمی توانست ملاقات کند. سر وقت در کلاس درس حاضر می شدند. سر وقت و مرتّب به حرم می رفتند. بعد از درس آن را می نوشتند، مثلاً نوشته های درس های نجف را با نظم و ترتیب در دفتری با کاغذ مرغوب نوشته بودند. و از برکات این نظم و ترتیب این بود که بعد از فوت حضرت آیت الله العظمی بروجردی، تنها مرجعی که هم حاشیه بر عروه و هم حاشیه بر وسیله داشتند، ایشان بودند.»
#ادامه_دارد ...

منبع / نهج البلاغه، نامه31، ص402.
:: . ./ مجلسی، محمد تقی، بحارالانوار، لبنان: مؤسسه الوفاء، 1404ق، ج75، ص34.
:: . ./ نهج البلاغه، خطبه114، ص169.
:: . ./ مرتضی، مطهری، حکمت ها و اندرزها، انتشارات صدرا، تهران، 1385، ج2، ص26.
:: . ./ حکمت ها و اندرزها، ج2، ص198.
:: . ./ پرتوی از خورشید، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، واحد خاطرات، پاییز1378، ص120، به نقل از آیت الله محمد حسن قدیری، صحیفه دل، ص123

[5/1] .. "نظم | آنچه همه دوست دارند ولی ..."
نویسنده: #استاد_دکتر_مرتضی_آقا_تهرانی

» برکات نظم:
به یقین نظم که محصول هدف مندی و آینده نگری انسان است، دارای برکات فردی و جمعی است. لازم است در اینجا پیرامون آثار و برکان آن سخن بگوییم:
الف) برکات فردی نظم | معتقدیم که هر کس زندگی خود را به زینت نظم بیاراید، این کار، برکاتی را به دنبال خواهد آورد که در اینجا به برخی از آنها اشاره ای گذرا خواهیم داشت:

1. پاسخ گویی به ندای عقل:
عمل به نظم، پاسخ گویی به ندای عقل است. تمام عقلای عالم بر این باورند که نظم در امور، کار ها را به سامان می رساند و سنت خداوند متعال نیز این گونه است که عالم هستی را بر این مبنا نگه داشته است.

2. عمل به وصیت حضرت علی علیه السلام:
علم به نظم، نوعی پاسخ گویی به وصیّت حضرت علی است، که به فرزندشان اشاره کرده و فرموده اند که این وصیت تنها به شما عزیزان نیست بلکه هر کس که این وصیت به دست او برسد شایسته است به این پیمان عمل کند. پس ما که خود را از موالیان آن سرور عزیز می دانیم جا دارد که این ندای به حق ایشان را پاسخی مثبت و بسزا دهیم و در واقع پاسخ به ندای آن حضرت، عمل به وظیفه است که توفیقش نصیب هر کسی نمی شود.

3. محترم شدن انسان:
خوشبختانه مردم عاقل، انسان های منظّم را می ستایند. شهید مطهری رحمت الله علیه در این باره فرموده است:« کسی که از لحاظ وقت، منظم است، در نظر دیگران، خودش و کارش محترم می گردد.»
دلیل این امر بسیار روشن است؛ چرا که انسان منظّم هرگز خلف وعده نمی کند و به هر کسی که قولی بهد، به موقع به آن عمل می کند. هرگز سر قرارها دیر حاضر نمی شود. همیشه طوری برنامه اش را تنظیم می کند که اگر شده زودتر برسد ولی دیر نکند. این وضعیت برای دیگران، هم مورد ستایش است و هم قابل الگو گیری. لذا انسان منظّم، هم محترم است و هم می تواند الگوی رفتاری خوبی برای دیگران باشد. به عنوان مثال همه می دانیم که نظم در زندگی حضرت امام خمینی رحمت الله علیه موج می زده، به طوری که حاج آقا ایروانی نقل می کند:
« در یکی از سفرهایمان به عراق، در صحن حضرت علی با عدّه ای از فضلا و طلاب و دانشمندان، بعد از نماز مغرب و عشا نشسته بودیم، وقتی صحبت تمام شد و آقایان خواستند بروند، ساعت را نگاه کردند، اختلاف ساعت پیش آمد و صحن حضرت امیر هم که ساعتش «غروب کوک» (ساعتی است که به هنگام غروب آفتاب، عقربه هایش روی دوازده گذاشته می شود.) بود، 2:30 را نشان می داد و ساعت آقایان هم با اختلاف پنج دقیقه و هفت دقیقه. در حین مذاکره بودیم که حضرت امام از درب قبله وارد صحن شدند و یکی از اساتید نجف که آنجا بود، گفت: ساعت هایتان را تنظیم کنید، الآن ساعت 2:30 است و الآن سیزده سال است که امام هر شب در همین ساعت قدم داخل صحن می گذارد، ورود امام خودش بهترین ساعت است.»
#ادامه_دارد...

منبع / پرتوی از خورشید، ص120، به نثل از حجة الاسلام و المسلمین ایروانی، پیام انقلاب، اسفند 1360.

[4] .. "نظم | آنچه همه دوست دارند ولی ..."
نویسنده: #استاد_دکتر_مرتضی_آقا_تهرانی

» اهمیت نظم:
نظم از اهمیت ویژه ای در فرهنگ دینی ما برخوردار است. امام خمینی در یکی از بیانات خود می گویند:
«عدّه قلیلِ با نظم، به عده کثیر بی نظم، همیشه غلبه داشته است.»
برای بیان اهمیت نظم، توجه به دو نکته ی مهم ضروری می نماید:
1. وجود نظم در عالم تکوین و تشریع | نظم هم در عالم تکوین وجود دارد و هم در عالم تشریع. اگر دقت کنیم به خوبی نظم را در عالم تکوین می یابیم. خداوند در کارهای خود چنان نظمی به کار برده که از دیرباز متکلّمین مسلمان یکی از براهین اثبات خداوند را برهان نظم دانسته اند. آقا امیرالمؤمنین علی علیه السلام نظم را در آفرینش آسمان ها چنین بیان می کند:
«پستی و بلندی و فاصله های وسیع آسمان ها را بدون این که به چیزی تکیه داشته باشند نظم بخشیده است!»
گذشته از نظم در عالم تکوین، عالم تشریع نیز دارای نظام بسیار دقیق و حساب شده ای است. هر باید و نبایدی (واجب یا حرام - مستحب یا مکروه) در شرع مقدس اسلام با علم واقع و نفس الامر خود مرتبط است. لذا می بینیم خداوند متعال دین اسلام را، یک دین فطری نامیده و فرموده است: [فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا] به این معنا که دستورات این دین در جنبه اعتقادی، تشریعی، اخلاقی و عرفانی، همه بر مبنای فطرت بشر نهاده شده است که تفاوت های فرهنگی هم چون؛ زبان، نژاد، زمان و مکان، شاکله آن را به هم نخواهد ریخت؛ چنان که فرمود: [لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ] تبدیل در این خلقت فطری خداوندی وجود ندارد. البته آن دین قوی و محکم است که حکایت از تغییر ناپذیری این خلقت فطری دارد.
بنابراین برنامه شریعت کاملاً با نیاز های فطری بشر سازگار است.
2. تکلیف ما به ایجاد نظم | از دید اولیای اسلام و به ویژه حضرت مولی الموحّدین، همه ما موظّف به ایجاد نظم در امور خود هستیم. آن بزرگوار در وصیت شریف خود خطاب به امام مجتبی و امام حسین و هر کس که وصیت نامه ایشان به او برسد می فرمایند:« شما دو فرزند خود و اهلم و نیز هر کس را که این نوشته به او برسد، وصیت می کنم به تقوای الهی و نظم در امورتان.»
جناب آیت الله مصباح یزدی در توضیح این عبارت می فرماید:«به راستی عجیب است! در میان همه مسائل و موارد قابل طرح آیا بحث بی نظمی، هرج و مرج و به هم ریختگی و حساب و کتاب نداشتن کارها، مهم ترین خطری است که جامعه اسلامی را تهدید می کند؟ آیا چشمان حقیقت بین و اندیشه و نگاه دور اندیشانه امیرالمؤمنین علی علیه السلام مطلبی مهم تر از این برای جامعه اسلامی سراغ نداشت که بلافاصله پس از تقوی باید بحث نظم و تأکید بر رعایت نظم مطرح شود؟»

منابع / نهج البلاغه، خطبه 91، بند 32. / سوره روم، آیه 30. / نهج البلاغه، نامه 47، بند 2. / پیام مولا از بستر تا شهادت، صفحه 100.

[3] .. "نظم | آنچه همه دوست دارند ولی ..."
نویسنده: #استاد_دکتر_مرتضی_آقا_تهرانی

» ضرورت بحث از نظم:
امروزه متأسفانه کم و بیش شاهده بی نظمی هایی در اطراف خود هستیم که گاهی حیثیت جامعه و نظام اجتماعی را به خطر می اندازد. بنابراین با توجه به اینکه شناخت بیماری های خطرناک ما را در پیش گیری و درمان آنها یاری می کند، در صدد آن هستیم که از یک سو با معرّفی نظم و برکات آن و نیز ارائه راه کارهایی برای دسترسی به آن، و از سوی دیگر با بیان عوامل بی نظمی و راه درمان آنها، از توسعه این بیماری جلوگیری کرده و برای مبتلایان به آن، درمانی معقول و عملی ارائه کنیم و توجه به دو مورد زیر، ضرورت بحث از نظم را آشکارتر می کند:
1. گذرِ سریعِ عمر:
اگر قدری به این فکر کنید که هر لحظه در حال از دست دادن سرمایه اصلی خود یعنی عمرمان هستیم، شاید به فکر استفاده بهینه از آن بیفتیم و با برنامه ریزی و نظم، بهره بیشتری از این سرمایه الهی ببریم. مولای متّقیان در مورد سرعت گذر عمر مطالب ارزشمندی دارند؛ از جمله این که می فرمایند:
«بر شما باد به صبر بر طاعت الهی و دوری از معصیت او، پس به درستی که فردا نسبت به امروز نزدیک است. چقدر سرعت دارند [گذر] ساعت ها در روز و چقدر سریعند [گذر] ایّام در ماه و چقدر سرعت دارند [گذر] ماه ها در سال و چقدر سریعند [گذر] سال ها در عمر.»
در جای دیگری حضرت چنین می فرمایند:
«فرصت ها مانند گذر ابر ها می روند پس فرصت های خیر را غنیمت شمرید!»
همان طور که پروین اعتصامی این گونه سروده است:
گوهر وقت بدین تیرگی از دست نده! / آخر این درِّ گرام مایه، بهایی دارد

2. توجه به غیر قابل جبران بودن عمر گذشته:
در روایتی امیر المؤمنین علی علیه السلام فرموده اند:
«آن مقدار از عمر که دیروز فوت شده و از دست رفته دیگر امروز امیدی به بازگشت آن نیست.» پس باید هر مقدار از عمر را که به نقد در اختیار داریم، همان را غنیمت شمرده و با استفاده از آن شکر نعمت را به جای آوریم. همان طور که خود حضرت فرموده اند:« گاه های اولیه ی نعمت را به بند و زنجیر کشید! با سپاس گزاری نعمت ها را بر خود فراوان کنید و توجه داشته باشید که هر چیزی که با وحشت پشت کرد و رفت، دوباره باز نمی گردد.»
راه سپاس گذاری از هر نعمتی عبارت است از استفاده به موقع و سزاوار از آن نعمت، بنابراین ما باید از نعمت وقت و عمر به خوبی استفاده کنیم تا با آمدن ابتدای این نعمت، انتهای آن را هم که معلوم نیست چه مقدار است نصیب خود کنیم و بدانیم که اگر نعمت عمر و برکت در لحظات آن به ما پشت کند دیگر معلوم نیست بازگردد؛ زیرا امیر المؤمنین علی علیه السلام می فرمایند:
«از این که نعمتی تنفّر پیدا کند و به شما پشت کند بر حذر باشید، زیرا این چنین نیست که هر چیزی با وحشت پشت کرد و رفت دوباره بازگردد.»
بنا براین باید به فکر استفاده بهتر از عمر خود باشیم که برای این کار راهی جز روی آوردن به نظم و برنامه ریزی وجود ندارد.

[2] .. "نظم | آنچه همه دوست دارند ولی ..."
نویسنده: #استاد_دکتر_مرتضی_آقا_تهرانی

» معیار نظمِ برنامه ها:
در تعریف نظم، عنصر «قرین قرار دادن» و «چیدن» به چشم می خورد. بنابراین در نظم، محوری لازم است که امور و کارها مانند مهره هایی بر گِردِ آن بچینیم. سؤال مهمّ این است که ما برنامه های خود را باید بر اساس چه معیار و ملاکی بچینیم؟
در پاسخ باید بگوییم که: یک محور اساسی در اینجا وجود دارد که برنامه های خود را باید با توجّه به آن بچینیم و آن «هدف» است که البته برای تأمین آن باید «نوع کار کرد برنامه» را نیز مورد توجّه قرار دهیم. با یک مثال می توان مسئله را روشن تر کرد: ما برای ساختن یک میز و یک قاب عکس، به مقداری چوب و میخ نیاز داریم، امّا نوع چوب و میخی که در هریک به کار می بریم، متفاوت است؛ زیرا هدف ما در یکی استحکام را می طلبد و در دیگری ظرافت را، و این خود می طلبد که ما کار کرد ابزار خود را هم مدّ نظر بگیریم.

[1] .. "نظم | آنچه همه دوست دارند ولی ..."
نویسنده: #استاد_دکتر_مرتضی_آقا_تهرانی

» تعریف نظم و معیار نظم برنامه ها:
سوال اولیه ما این است که نظم چیست؟ از نگاه اهل لغت هر وقت دو چیز را به هم نزدیک کنیم و یا بخشی از چیزی را به بخش دیگر آن ضمیمه کنیم، آن را نظم گویند. ابن منظور می نویسد:« و کل شیء قرنته بآخر أو ضممت بعضه إلی بعض، فقد نظمته؛ [1] یعنی هر چیزی را قرین و نزدیک به چیز دیگر قرار دهی و یا بعض آن را با بعض دیگرش ضمیمه کنی پس تو آن را نظم داده ای.»
صاحب کتاب العین نیز می گوید:« النظم نظمک خرزا بعضه إلی بعض فی نظام واحد؛ [2] نظم این است که مهره هایی را در یک نظام و ریسمان در کنار هم قرار دهی.» و کلمه "نظام" در لسان عرب چنین معنا شده:« و کل خیط ینظم به لؤلؤ أو غیره فهو نظام، و جمعه نظم؛ [3] و هر نخی که به واسطه آن لؤلؤ و یا چیز دیگری را به نظم کشی، نظام معنا می دهد و جمع نظام، نُظُم است. [4]
بنابراین نظم نوعی پیوند خاص بین دو چیز و یا اجزای یک چیز با هم است و در بحث ما که پیرامون نظم در امور است، سخن در این است که چگونه می توان بین امور فردی و اجتماعی خود هماهنگی ایجاد کرد تا هرگز امور مهم و یا پر اهمیتی را به خاطر امور غیر ضروری یا کم اهمیت، ترک نکنیم و یا آن ها را به تعویق نیندازیم تا در نتیجه از هدر دادن فرصت گران بهای عمر جلوگیری کنیم.

منابع:
[1] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم، 1414ق، ج12، ص578.
[2] فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم: انتشارات حجرت، چاپ دوم، 1410ق، ج8، ص165.
[3] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت" دار صادر، چاپ سوم، 1414ق، ج12، ص578.
[4] مرحوم طریحی می نویسد: نظمت الخرز من باب ضرب: جمعته فی سلک و هو النظام؛ نظم دادم مهره ها را [کلمه نَظَمَ] از باب ضَرَبَ [یَضرِبُ] است، به معنای جمع کردم آن مهره ها را در سلکی که همان نظام است. ر.ک.