[3] .. "نظم | آنچه همه دوست دارند ولی ..."
نویسنده: #استاد_دکتر_مرتضی_آقا_تهرانی

» ضرورت بحث از نظم:
امروزه متأسفانه کم و بیش شاهده بی نظمی هایی در اطراف خود هستیم که گاهی حیثیت جامعه و نظام اجتماعی را به خطر می اندازد. بنابراین با توجه به اینکه شناخت بیماری های خطرناک ما را در پیش گیری و درمان آنها یاری می کند، در صدد آن هستیم که از یک سو با معرّفی نظم و برکات آن و نیز ارائه راه کارهایی برای دسترسی به آن، و از سوی دیگر با بیان عوامل بی نظمی و راه درمان آنها، از توسعه این بیماری جلوگیری کرده و برای مبتلایان به آن، درمانی معقول و عملی ارائه کنیم و توجه به دو مورد زیر، ضرورت بحث از نظم را آشکارتر می کند:
1. گذرِ سریعِ عمر:
اگر قدری به این فکر کنید که هر لحظه در حال از دست دادن سرمایه اصلی خود یعنی عمرمان هستیم، شاید به فکر استفاده بهینه از آن بیفتیم و با برنامه ریزی و نظم، بهره بیشتری از این سرمایه الهی ببریم. مولای متّقیان در مورد سرعت گذر عمر مطالب ارزشمندی دارند؛ از جمله این که می فرمایند:
«بر شما باد به صبر بر طاعت الهی و دوری از معصیت او، پس به درستی که فردا نسبت به امروز نزدیک است. چقدر سرعت دارند [گذر] ساعت ها در روز و چقدر سریعند [گذر] ایّام در ماه و چقدر سرعت دارند [گذر] ماه ها در سال و چقدر سریعند [گذر] سال ها در عمر.»
در جای دیگری حضرت چنین می فرمایند:
«فرصت ها مانند گذر ابر ها می روند پس فرصت های خیر را غنیمت شمرید!»
همان طور که پروین اعتصامی این گونه سروده است:
گوهر وقت بدین تیرگی از دست نده! / آخر این درِّ گرام مایه، بهایی دارد

2. توجه به غیر قابل جبران بودن عمر گذشته:
در روایتی امیر المؤمنین علی علیه السلام فرموده اند:
«آن مقدار از عمر که دیروز فوت شده و از دست رفته دیگر امروز امیدی به بازگشت آن نیست.» پس باید هر مقدار از عمر را که به نقد در اختیار داریم، همان را غنیمت شمرده و با استفاده از آن شکر نعمت را به جای آوریم. همان طور که خود حضرت فرموده اند:« گاه های اولیه ی نعمت را به بند و زنجیر کشید! با سپاس گزاری نعمت ها را بر خود فراوان کنید و توجه داشته باشید که هر چیزی که با وحشت پشت کرد و رفت، دوباره باز نمی گردد.»
راه سپاس گذاری از هر نعمتی عبارت است از استفاده به موقع و سزاوار از آن نعمت، بنابراین ما باید از نعمت وقت و عمر به خوبی استفاده کنیم تا با آمدن ابتدای این نعمت، انتهای آن را هم که معلوم نیست چه مقدار است نصیب خود کنیم و بدانیم که اگر نعمت عمر و برکت در لحظات آن به ما پشت کند دیگر معلوم نیست بازگردد؛ زیرا امیر المؤمنین علی علیه السلام می فرمایند:
«از این که نعمتی تنفّر پیدا کند و به شما پشت کند بر حذر باشید، زیرا این چنین نیست که هر چیزی با وحشت پشت کرد و رفت دوباره بازگردد.»
بنا براین باید به فکر استفاده بهتر از عمر خود باشیم که برای این کار راهی جز روی آوردن به نظم و برنامه ریزی وجود ندارد.

[2] .. "نظم | آنچه همه دوست دارند ولی ..."
نویسنده: #استاد_دکتر_مرتضی_آقا_تهرانی

» معیار نظمِ برنامه ها:
در تعریف نظم، عنصر «قرین قرار دادن» و «چیدن» به چشم می خورد. بنابراین در نظم، محوری لازم است که امور و کارها مانند مهره هایی بر گِردِ آن بچینیم. سؤال مهمّ این است که ما برنامه های خود را باید بر اساس چه معیار و ملاکی بچینیم؟
در پاسخ باید بگوییم که: یک محور اساسی در اینجا وجود دارد که برنامه های خود را باید با توجّه به آن بچینیم و آن «هدف» است که البته برای تأمین آن باید «نوع کار کرد برنامه» را نیز مورد توجّه قرار دهیم. با یک مثال می توان مسئله را روشن تر کرد: ما برای ساختن یک میز و یک قاب عکس، به مقداری چوب و میخ نیاز داریم، امّا نوع چوب و میخی که در هریک به کار می بریم، متفاوت است؛ زیرا هدف ما در یکی استحکام را می طلبد و در دیگری ظرافت را، و این خود می طلبد که ما کار کرد ابزار خود را هم مدّ نظر بگیریم.

[1] .. "نظم | آنچه همه دوست دارند ولی ..."
نویسنده: #استاد_دکتر_مرتضی_آقا_تهرانی

» تعریف نظم و معیار نظم برنامه ها:
سوال اولیه ما این است که نظم چیست؟ از نگاه اهل لغت هر وقت دو چیز را به هم نزدیک کنیم و یا بخشی از چیزی را به بخش دیگر آن ضمیمه کنیم، آن را نظم گویند. ابن منظور می نویسد:« و کل شیء قرنته بآخر أو ضممت بعضه إلی بعض، فقد نظمته؛ [1] یعنی هر چیزی را قرین و نزدیک به چیز دیگر قرار دهی و یا بعض آن را با بعض دیگرش ضمیمه کنی پس تو آن را نظم داده ای.»
صاحب کتاب العین نیز می گوید:« النظم نظمک خرزا بعضه إلی بعض فی نظام واحد؛ [2] نظم این است که مهره هایی را در یک نظام و ریسمان در کنار هم قرار دهی.» و کلمه "نظام" در لسان عرب چنین معنا شده:« و کل خیط ینظم به لؤلؤ أو غیره فهو نظام، و جمعه نظم؛ [3] و هر نخی که به واسطه آن لؤلؤ و یا چیز دیگری را به نظم کشی، نظام معنا می دهد و جمع نظام، نُظُم است. [4]
بنابراین نظم نوعی پیوند خاص بین دو چیز و یا اجزای یک چیز با هم است و در بحث ما که پیرامون نظم در امور است، سخن در این است که چگونه می توان بین امور فردی و اجتماعی خود هماهنگی ایجاد کرد تا هرگز امور مهم و یا پر اهمیتی را به خاطر امور غیر ضروری یا کم اهمیت، ترک نکنیم و یا آن ها را به تعویق نیندازیم تا در نتیجه از هدر دادن فرصت گران بهای عمر جلوگیری کنیم.

منابع:
[1] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم، 1414ق، ج12، ص578.
[2] فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم: انتشارات حجرت، چاپ دوم، 1410ق، ج8، ص165.
[3] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت" دار صادر، چاپ سوم، 1414ق، ج12، ص578.
[4] مرحوم طریحی می نویسد: نظمت الخرز من باب ضرب: جمعته فی سلک و هو النظام؛ نظم دادم مهره ها را [کلمه نَظَمَ] از باب ضَرَبَ [یَضرِبُ] است، به معنای جمع کردم آن مهره ها را در سلکی که همان نظام است. ر.ک.