بررسی عصر آخرالزمان _ قسمت 3
انتشار مطلب با ذکر منبع موجب خشنودی خداست
بسم الله الرحمن الرحیم
در سری اول سعی کردیم در مورد عصر آخرالزمان صحبت کنیم و در سری دوم هم به ظلم و فساد پرداختیم؛ اما این بار قصد داریم پیرامون مبحث ظهور صحبت کنیم؛ در مورد انتظار ...
پیش از آغاز چه خوب است که مروری بر سخن حاج آقا محمد اسماعیل دولابی داشته باشیم که در قسمت نخست بیان شد جهت مشاهده به لینک زیر برید:
:: بررسی عصر آخرالزمان _ قسمت 1
قبل از اینکه به سراغ مطلب اصلی بریم و نکاتی رو برای شما بازگو کنیم جا داره که بپرسیم برداشت شما از انتظار چیست؟ اصلا منتظر که هستید؟
برداشت های مختلفی از مسئله ی انتظار وجود داره که به بیان چند مورد از آن ها می پردازیم:
- بعضی ها انتظار فرج را به این می دانند که در مسجد، در حسینیه، در منزل بنشینند و دعا کنند و فرج امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را از خدا بخواهند. اینها مردم صالحی هستند که یک همچو اعتقادی دارند. لکن همین. دیگر غیر از این کاری ازشان نمی آمد و فکر این مهم که یک کاری بکنند، نبودند.
- یک دسته دیگری بودند که انتظار فرج را می گفتند این است که ما کار نداشته باشیم به اینکه در جهان چه می گذرد، بر ملت ها چه می گذرد، بر ملت ما چه می گذرد؛ به این چیزها کاری نداشته باشیم، ما تکلیف های خودمان را عمل می کنیم، برای جلوگیری از این امور هم خود حضرت بیایند ان شاءاللّه، درست می کنند؛ دیگر ما تکلیفی نداریم. تکلیف ما همین است که دعا کنیم ایشان بیایند.
- یک دسته ای می گفتند که خوب، باید عالم پر [از] معصیت بشود تا حضرت بیاید؛ ما باید نهی از منکر نکنیم، امر به معروف هم نکنیم تا مردم هر کاری می خواهند بکنند؛ گناه ها زیاد بشود که فرج نزدیک بشود.
- یک دسته ای از این بالاتر بودند، می گفتند: باید دامن زد به گناه ها، دعوت کرد مردم را به گناه تا دنیا پر از جور و ظلم بشود و حضرت تشریف بیاورند.
ما اگر دست مان می رسید، قدرت داشتیم، باید برویم تمام ظلم و جورها را از عالم برداریم. تکلیف شرعی ماست، منتها ما نمی توانیم؛ اینی که هست این است که حضرت عالم را پر می کند از عدالت؛ نه شما دست بردارید از تکلیفتان، نه اینکه شما دیگر تکلیف ندارید.
انتظار، مفهومی اسلامی، و ارزشی فرهنگی است که از آن، رفتار فرهنگی معیّنی سرچشمه می شود. گاها مردم از انتظار برداشت منفی می کنند که در این صورت، انتظار به مفهومی برای تخدیر و مانعی برای حرکت تبدیل می شود، و گاه نیز از آن برداشت مثبت دارند که در این صورت عاملی از عوامل حرکت و قیام و انگیزش در زندگی مردم خواهد بود. تفسیر صحیح واژه انتظار؛ انتظار، حرکت، کار، تلاش و عمل است.
در روایات شیعه، عبارت و اصطلاحات بسیار لطیف و مناسبی برای انتظار در نظر گرفته شده و آن «انتظار فرج» است . فرج به معنای نصرت و پیروزی و گشایش گره های زندگی از جانب خداوند است. منظور از انتظار فرج انتظار دگرگونی مثبت و گسترده در زندگی بشر و زدوده شدن ناکامی ها و نا بسامانی ها از چهره ی غمزده ی جامعه ی انسانی و پیروزی حکومت عدالت گستر و معنویت گرای مهدوی بر دولت های شرک و کفر و ستم است.
انتظار فرج و به آرزوي حکومت عدل و آسماني حضرت وليّ عصر امام زمان عليه السلام بسر بردن، روايات زيادي از جانب پيغمبر اسلام و خاندان پاکش عليهم السلام وارد گرديده است. طبق مدارک قطعي اسلام، منتظرين ظهور امام زمان عليه السلام داراي فضائل و ثوابهاي فراواني هستند.
قال رسول اللّه صلي اللّه عليه وآله وسلم:
«افضل اعمال امّتي انتظار الفرج من اللّه عزوجل»
بهترين عمل پيروان من انتظار فرج داشتن از جانب خداوند است.[1]
و همچنین می فرمایند:
«افضل العباده انتظار الفرج»
با فضیلت ترین عبادات انتظار فرج است.[2]
حضرت علی نیز
آن را محبوب ترین اعمال نزد خداوند
و منتظر فرج را همانند شهید راه حق میداند:
«انتظروا الفرج و لا تیأسوا من روح الله
فان احب الاعمالی الی الله عزوجل
انتظار الفرج الاخذ بامرنا معنا غدا
فی حظیره القدس و المنتظر للفرج
کمتشحظ بدمه فی سبیل لله» [3]
منتظر فرج باشید و از رحمت خداوند مایوس نشوید
که محبوب ترین اعمال نزد خداوند، انتظار فرج است.
کسی که پذیرای امر ما باشد،
فردا ها در حظیره القدس با ماست
و کسی که منتظر فرج باشد،
مانند کسی است که در راه خدا،
به خون خود اغشته گشته است.
امام جواد علیه السلام میفرماید:
«افضل الاعمالی شیعتنا انتظار الفرج من عرف هذا الامر فقد فرج عنه بانتظاره»[4]
برترین عمل شیعیان ما انتظار فرج است.
هرکس این عمر را بداند و ان را بشناسد،
با همین انتظار در کارش گشایش و فرج میشود.
علی بن مهزیار میگوید:
نامه ای به امام هادی علیه السلام نوشتم و از ایشان در باره ی فرج پرسیدم؛
حضرت فرمود:
اذا غاب صاحبکم عن دارالظالمین فتوقعوا الفرج؛
هر گاه امام شما از بین ظالمان و ستمگران مخفی شد، چشم به راه فرج باشید .[5]
امام صادق علیه السلام نیز حالات شیعیان در دوران غیبت
و انتظار گشایش و فرج را چنین بازگو میفرمایند:
«نزدیک ترین جایی که خدای متعال به بندگانش است،
و نیز بیشترین زمانی که از ایشان راضی است،
وقتی هست که حجت الهی را از دست بدهند و او بر ایشان ظاهر نشود و جایش را ندانند
در عین حال یقین دارند که حجت باقی است و باطل نشده است.
پس در ان هنگاه هر صبح و شام در انتظار فرج باشید...»[6]
برآیند این روایات این است که عموم مردم جهان به خصوص شیعیان ، باید منتظر ظهور و قیام مهدی موعود باشند که از سراپرده ی غیبت بیرون اید.
انتظار فرج در واقع نوعی امادگی و استقبال از نیکی هاست؛ امادگی برای تلاش و حرکتی مداوم و کوششی خستگی ناپذیر همراه با تذهیب نفس، پاک زیستن حق خواهی و دور ماندن از زشتی ها و الودگی ها ... به همین جهت، وقتی ابوبصیر از امام صادق علیه السلام پریسد که : فرج کی خواهد بود؟ آن حضرت فرمودند: ای ابوبصیر! تو هم از کسانی هستی که دنیا را طلب میکنند؟ آن کس که قیام امام را بشناسد، برای او به جهت انتظارش فرج شده است.[7]
بر این اساس انتظار فرج فراتر از انتظار معمولی است؛ یعنی انتظاری همراه با آگاهی، بصیرت، درایت، معنویت، امادگی،حق گرایی، عدل خواهی و ... . به عبارت روشن تر انتظار فرج شناخت حق و شناختن رهبر و امام حق و انتظار یاری رساندن به اوست. چنین شخصی در غیبت امام انچنان رفتار میکند که در حضور ایشان رفتار میکند.
امام سجّاد علیه السلام مىفرمود:
انتظار الفرج من اعظم الفرج.[8]
«انتظار فرج، خود از بزرگترين گشايشها است .»
به صراحت میتوان گفت: از مهم ترین راز های نهفته ی بقای تشیع همین روح انتظاری است که کالبد شیعه را اکنده ساخته و پیوسته اورا به تلاش ، کوشش، جنبش و جوشش وا می دارد.
انتظار، ظرفیت و توانایی فراوانی برای تحقق جامعه ی ارمانی اسلام ایجاد میکند و رفتار ها و برنامه ها را بدان سمت سوق میدهد. این والا ترین عبادت و بهترین عمل است؛
چنان چه امام علی علیه السلام میفرمایند:
«افضل العبادة المومن انتظار فرج الله.»[9]
بهترین عبادت مومن ، انتظار کشیدن فرج خداوند است.
به طور خلاصه مؤلّفه هاى زير را مىتوان از «انتظار فرج» برداشت كرد:
1. تلاش و كوشش براى پيشرفت و ترقّى ؛
2. اصلاحطلبى و اميد به زندگى بهتر (گشايش در امور) ؛
3. نفى وضع موجود (ظلم و بىعدالتى، فساد و تباهى) ؛
4. طرد و عدم پذيرش حكومتهاى سياسى (نامشروع دانستن آنها) ؛
5. قيام و انقلاب و نهضت مداوم و فعّال ؛
6. ضرورت تشكيل حكومتهاى دينى و مشروع ؛
7. عدم انقياد و سازش در برابر جبّاران و مفسدان و...
اگر مفهوم انتظار را به درستی فهمیده شود،معلوم میگردد که بین انتظار موعود و حیات بشر و حیات پویا و ظلم ستیزی و ریشه کنی فساد در زمین ،ملازمه هست و روایات فراوانی که فضیلت انتظار و مقام منتظران را بیان میکند، این تصویر زیبا را ارائه کرده است.
انتظار امید میاورد و امید به اینده ی روشن ،سبب حرکت و نشاط و پویایی میگردد.امید به تحقق ارزش ها سبب تقویت روحیه ی صالحان می گردد و بسیج عمومی به سوی رفع ظلم و فساد را اعلام میدارد. امید به موعود جهانی و انقلاب ارزشی او ،هر گونه سستی،افسردگی،سکوت و سکون را از افراد بر میدارد و اقدام و عمل و تحرک را به جای ان مینشاند.
گفتنی است که به رغم این نگاره ی روشن ،دونوع برداشت متفاوت و جدا از هم از انتظار صورت گرفته است:
انتظاری که سازنده، نگهدار، تعهد آور، نیروآفرین و تحرک بخش است؛ به گونه ای که میتواند نوعی عبادت و حق پرستی شمرده شود.
انتظاری که سستی، بی تفاوتی و تحمل اسارت و سلطه از نشانه های بی نشان آن است.
به نظر شهید مطهری؛ انتظار ویرانگر، برداشت قشری از مهدویت و قیام مهدی موعود است؛ به طوری که برخی گمان میکنند قیام حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف صرفا ماهیت انفجاری دارد و تنها به دنبال گسترش و رواج ظلم، تبعیض و تباهی ها شکل می گیرد. این دیدگاه جایگاه خاصی در شیعه نداشته و با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و رهبری و روشنفکری های امام خمینی ره ،رو به افول و خاموشی نهاده است.
در ادامه ی این مجموعه از انتظار مثبت و سازنده و همچنین وظیفه ی فردی، اجتماعی و اعتقادی شعیان و منتظران واقعی به نکات بیشتری می پردازیم.
منابع:
[1] بحار الانوار.ج52.ص128.
[2] معجم احادیث الامام المهدی.ج1.ص128.
[3] بحارالانوار.ج53.ص123.
[4] بحار الانوار.ج52.ص110
[5] کمال الدین . ج2.ص380.ح2.
[6] کمال الدین.ج2.ص337.ح10
[7] کافی.ج1.ص371.
[8] بحارالانوار، ج 52، ص 122، ح 4
[9] بحار الانوار جلد 52.ص146
